♦ Ένα ποίημα κλεισμένο σε ένα συρτάρι, ένα τραγούδι που δεν ακούστηκε ποτέ, ένας πίνακας φυλαγμένος σε μια σοφίτα. Αποτελούν έργα τέχνης; Πώς αντιλαμβάνεσαι τη σχέση δημιουργού και κοινού;
Είναι. Αφού εν δυνάμει μπορούν να αποκαλυφθούν. Υπάρχουν δημιουργοί κτητικοί, νάρκισσοι, ψεύτες, ειλικρινείς, ρηχοί σε αισθήματα ή βαθείς, αποπλανητικοί, αποστασιοποιημένοι, κλπ. Ό,τι ισχύει στις άλλες σχέσεις, ισχύει κι’ εδώ.
♦ Αν θεωρήσουμε πως η διαχρονικότητα ενός καλλιτεχνικού έργου είναι από τα βασικότερα χαρακτηριστικά που το καθιστούν σημαντικό, πόσο πιστεύεις ότι αποτελεί όντως στόχο των σύγχρονων δημιουργών;
Δεν νομίζω πως η διαχρονικότητα ήταν ποτέ ο στόχος. Μπορούμε να φανταστούμε τον Μικελάντζελο ή τον Βαν Γκόγκ να ζωγραφίζουν για να μείνουν στην αιωνιότητα;
♦ Νιώθεις πως η παράδοση συνήθως βαραίνει ή ωθεί την έκφραση; Σκέφτεσαι πως το έργο οφείλει να υπηρετεί το παρελθόν ή να το ξεπερνάει;
Η παράδοση είναι το έδαφος, αναγκαστικά περπατάς πάνω του, όπου και να πηγαίνεις. Δεν υπάρχει ποιητής χωρίς γλώσσα, ούτε μουσικός χωρίς κλίμακες, δρόμους κλπ.
♦ Θεωρείς πως η διαδικασία της ερμηνείας και ανάλυσης ενός καλλιτεχνικού έργου αφαιρεί κάτι από το συναίσθημα που προκύπτει κατά την πρώτη επαφή μας με αυτό;
Εδώ ένα μηχανάκι καβαλάς, και κάποια στιγμή θέλεις να καταλάβεις πως δουλεύει. Με το να του βγάλεις τα μάτια, δεν πάει να πει πως δεν θα το ξανακαβαλήσεις. Αρκεί να μπορείς να το ξαναβιδώσεις από την αρχή.
♦ Μία από τις πιο έντονες ανάγκες του δημιουργού είναι το να καταφέρει να μιλήσει για την εποχή του. Πόσο εύκολο ή δύσκολο πιστεύεις ότι είναι αυτό από τη στιγμή που ο ίδιος αποτελεί μέρος αυτής;
Το κάνει έτσι κι’ αλλιώς, συνειδητά ή όχι. Οι εποχές έχουν πολλές ερμηνείες, σύγχρονες ή εκ των υστέρων. Ακόμα και εκ των προτέρων, όπως ο Όργουελ.
♦ Ο Όσκαρ Ουάιλντ σημειώνει στο κείμενο για τις αισθητικές του απόψεις, όπως δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στη Δεκαπενθήμερη Επιθεώρηση το 1891: «Είναι ο θεατής, κι όχι η ζωή, αυτό που αντικαθρεφτίζει στην πραγματικότητα η τέχνη». Μπορεί τελικά ένα έργο να μιλήσει για την κοινωνική πραγματικότητα του εκάστοτε σήμερα, αν θεωρήσουμε ότι η παραπάνω θέση ισχύει;
Φαντάζομαι πως εννοούσε την ζωή (το κοινωνικό γίγνεσθαι) ως την συνισταμένη πολλών θεατών, των προθέσεων, των αναγκών τους, των συναισθημάτων, των βουλήσεών τους, θεατών και μαζί ενεργών υποκειμένων που την συνθέτουν ως συλλογικό φαινόμενο. Αλλά όταν μιλάς για τους θεατές, μιλάς αναγκαστικά για την κοινωνική πραγματικότητα, με τα μάτια του δημιουργού, πάντα.
♦ Μουσική και ζωγραφική: Διαφορετική απήχηση, διαφορετική απεύθυνση. Τα μικρά παιδιά μοιάζει να έχουν εξίσου την ανάγκη για τραγούδι και ζωγραφική. Τι είναι αυτό που τελικά διαφοροποιεί διακριτά την απήχηση των δύο τεχνών στο κοινό; Γιατί η ζωγραφική έχει συνδεθεί με τα άνω κοινωνικά στρώματα και γιατί η μουσική έχει πετύχει να διεισδύσει και να αποτελέσει γνώρισμα όλων των κοινωνικών ομάδων, λαών και παραδόσεων, παγκοσμίως, διαχρονικά;
Δεν είναι και τόσο διαχρονική και παγκόσμια η παρατήρηση. Ίσως να ισχύει μόνο για τις δυτικές κοινωνίες. Στο Μεξικό, για παράδειγμα, υπάρχουν αφιερωματικές ζωγραφιές, από λαϊκούς ζωγράφους, που τις πηγαίνουν στις εκκλησιές όσοι θεραπεύτηκαν από μία αρρώστια, ή γλύτωσαν από κάποια άσκημη κατάσταση. Δες εδώ τι χάρισε (στον Χριστό;) η δόλια η πουτάνα που πήρε πελάτη ανώμαλο και την άφησε για πεθαμένη, έκανε θαύμα ο Κύριος.
Βασίλης Νικολαΐδης